نقش کمک فنر در خودرو

نقش کمک فنر در خودرو

یکی از مهمترین قسمت های هر خودرویی سیستم تعلیق (Suspension) آن است. این سیستم از اجزایی همانند سیبک، فنرها، کمک فنر ها و …تشکیل شده است که وظیفه اصلی آن اتصال بدنه و چرخ ها به یکدیگر و مدیریت ارتباط بین جاده و خودرو است.

سیستم تعلیق خودرو در وظایف دیگری مانند هدایت خودرو، شتاب گرفتن آن و همچنین ترمز و توقف خودرو نقش مهمی را ایفا می کند.علاوه بر اینها، سیستم تعلیق باید ضمن تحمل وزن خودرو ضربات وارد از سطح جاده را جذب و از طریق تبدیل آن به ارتعاش این ضربات را مدیریت کند. فرمان پذیری یا همان هندلینگ خودرو و پایدارای خودرو نیز رابطه مستقیمی با سیستم تعلیق استفاده شده در آن دارند و بر کیفیت و نرمی سواری نیز اثر گذار است.سیستم تعلیق اجزایی متفاوتی دارد؛ فنر، کمک فنر، سیبک، بوش، طبق، میل موجگیر واسترات موارد هستند که به صورت کلی در سیستم های تعلیق خودروهای مختلف مشترک هستند. در صورت عدم وجود سیستم تعلیق قطعات خودرو بر اثر ضربات وارد از جاده خیلی زود مستهلک شده و از بین می روند.با وجود اینکه هر کدام از این اجزا نقش غیر قابل انکار و مهمی در سیستم تعلیق دارند اما نباید به سادگی از نقش کمک فنر گذر کرد. کمک فنر یا جاذب ضربه (Shock Absorber) یک قطعه مکانیکی است که در نزدیکی چرخ های خودرو نصب می شود و وظیفه دارد که نوسانات ایجاد شده در فنر خودرو را کنترل و در نهایت میرا کند. میزان حرکت فنر و ارتعاشات وارده به کمک فنر را می توان عامل اصلی افزایش یا کاهش عمر کمک دانست. همچنین کمک فنر خودرو از یک طرف به شاسی متصل است و از طرف دیگر به سیستم تعلیق خودرو وصل شده است.زمانی که نیرویی به فنر وارد می شود فنر فشرده شده و مقداری انرژی در آن ذخیره می شود که پس از رها شدن این انرژی آزاد می شود در این حالت کمک فنر با تبدیل انرژی جنبشی ناشی از ضربه یا ارتعاش به یکی از اشکال دیگر انرژی که معمول به صورت حرارت است وظیفه میرا کردن ارتعاشات را به انجام می رساند. در صورت عدم وجود کمک فنر در خودرو و از بین نرفتن نوسان فنر چرخ خودرو از سطح جاده جدا می شد و کنترل خودرو از اختیار راننده خارج می شد؛ همچنین نرمی و راحتی سواری نیز کاهش می یافت.

تاثیرات مخرب کمک فنر بی کیفیت

وجود نقص در کمک فنر می تواند آثار مخربی بر روی خودرو داشته باشد. عدم پایداری خودرو در جاده، کنترل سخت خودرو برای راننده و کاهش کیفیت سواری خودرو از مهمترین اثرات عدم عملکرد صحیح کمک فنرها بر خودرو است. به صورت کلی کمک فنر خودرو ارتباط تنگاتنگی با ایمنی خودرو دارد. 

جالب است بدانیم در صورت خرابی کمک فنر خودرو یا عدم کیفیت مناسب کمک فنرها ؛ ضریب

 فرسودگی سایر قطعات خودرو و خرابی آن قطعات را نیز افزایش می دهد.

این قطعات شامل:1- فنر تعلیق 2- جعبه فرمان 3- دیفرانسیل 4- لاستیک چرخها   5- بلبرینگ چرخها 6- بوشهای لاستیکی سیستم تعلیق        7-گیربکس   8-سیستم تعلیق   9-مجموعه سیبکهای فرمان است.

۱۰ مورد خطرناک استفاده از کمک فنر فرسوده یا بی کیفیت :

 کاهش کارآیی ترمزگیری که منجر به افزایش فاصله توقف می شود.

. کاهش کارآیی سیستم ترمز ضد قفل ( ABS ) و سیستم الکترونیکی پایداری خودرو ( ESP )

. افزایش احتمال سر خوردن خودرو در جاده های خیس

. وقوع پدیده آکواپلنینگ یا ایجاد لایه آب بین تایر و سطح جاده در سرعت کم

. کنترل کمتر بر روی خودرو هنگام چرخش

. افزایش خستگی راننده و کاهش سرعت پاسخگویی وی

. افزایش ساییدگی تایرها و سایر قطعات سیستم تعلیق

. ناهماهنگ بودن و نوسان داشتن نور چراغ جلو که باعث اختلال در دید راننده خودروی مسیر روبه‌رو می شود.

. کاهش آسایش سرنشینان

. افزایش احتمال سر خوردن خودرو هنگام یدک کشی

اجزای کمک فنر

کمک فنر از قطعات مختلفی تشکیل شده است که بسته به نوع آن می تواند این قطعات تغییر کند. اما به طور کلی، در اکثر کمک فنرها، ما شاهد بکارگیری این قطعات هستیم: “توپی سر کمک فنر، فنر، ضربه گیر، میل کمک، پایه کمک، سوپاپ سر میل کمک، گاز یا مایع سیال”

هنگامی که خودرو روی سطح ناهمواری در حرکت است، ارتعاشات ایجاد شده، به کمک فنر منتقل می شود و با فشرده و باز شدن فنر، ارتعاش ایجاد شده به حداقل خود می رسد و کمترین میزان آن به بدنه یا کابین راننده منتقل می شود. برای راحتی حرکت فنر به سمت بالا و پایین، معمولا در کمک فنرها از روغن و گاز استفاده می شود تا پس از جذب ارتعاش، دوباره به حالت اولیه خود بازگردد.

انواع کمک فنر خودرو

کمک فنرها انواع مختلفی دارند که در ادامه معرفی شده اند. هر کمک فنر تنظیم مشخصی دارد و با توجه به وزن خودرو، اندازه خودرو و شرایطی که خودرو باید در آن بکار گرفته شود، ممکن است نرم تر یا خشک تر باشند. به عنوان نمونه، کمک فنرهای بکار رفته در خودروهای باری مثل وانت ها، چون معمولا باید وزن زیادی را تحمل کنند، سفت تر تنظیم می شوند اما کمک فنرهای یک خودروی سواری کوچک، معمولا نرم تر هستند تا به سرنشینان خودرو کمترین ضربه وارد شود.

کمک فنر هیدرولیکی یا روغنی

این نوع کمک فنر یکی از معمول ترین مدل ها در خودروهای مختلف است که برای گرفتن ارتعاشات از روغن استفاده می کند. در این نوع کمک فنر، به محض اینکه ارتعاشی به کمک وارد می شود، مایع درون محفظه سیال، از طریق سوراخ هایی که روی دریچه آن ایجاد شده است، به محفظه بالایی وارد شده و پس از باز شدن فنر، دوباره به بخش قبلی باز می گردد و به این ترتیب ضریب ارتعاش ایجاد شدن با به صفر نزدیک می کند.

کمک فنر هیدرواستاتیک

کمک فنرهای گازی نوع دیگری از کمک فنرهای روغنی هستند که در آن ها مخزن گاز نیتروژن یا نوع دیگری از گاز، سبب می شود تا در هنگام بالا و پایین رفتن کمک فنر، حباب های هوا تشکیل نشده و عملا کمک فنر از عملکرد بهتری برخوردار شود. به این ترتیب می توان چنین گفت که کمک فنرهای گازی و روغنی از نظر نحوه کار، با یکدیگر تفاوت چندانی ندارند.

کمک فنر تلسکوپی

این نوع کمک ها نوع دیگری از کمک فنر روغنی محسوب می شوند با این تفاوت که قدرت ضربه گیری بیشتری را دارا هستند. در کمک تلسکوپی، هنگام جمع شدن فنر، چون روغن از سوراخ های بزرگتری به محفظه بالایی وارد می شود، در نتیجه سریع تر فنر جمع شده و قدرت ضربه گرفته می شود. اما در هنگام باز شدن، چون روغن از محفظه کوچکتری از سر پیستون، باید به محفظه قبلی انتقال یابد، معمولا سرعت باز شدن کمتر بوده و به این ترتیب ارتعاشات، بیشتر گرفته می شوند. در نتیجه رانندگی با خودروهای دارای این نوع کمک فنر، معمولا نرم تر کار می کنند.

کمک فنر اهرمی

این نوع کمک در هنگام فشرده شدن، به کمک یک اهرم که به پیستون فشار می آرود، باعث می شود تا فنر سریعتر جمع شود و روغن به پشت آن نفوذ کند، اما در هنگام باز شدن، پیستون با سختی بیشتری مواجه خواهد شد و دیرتر باز می شود، چراکه روغن از سوراخ های ریزتری باید عبور کند تا به محفظه قبلی خود وارد شود. به این ترتیب این نوع کمک فنرها نیز ارتعاشات را بیشتر از دیگر مدل ها، کاهش می دهند.

تفاوت کمک فنر گازی و روغنی

از لحاظ مکانیسم عملکرد دقیقا شبیه به هم هستند( یعنی عبور روغن از سوراخ ریز بین دو مخزن کمک فنر). تنها تفاوت کمک های گازی با روغنی در این هست که وجود گاز و روغن با فشار بالا ، مانع از تشکیل حبابهای ریز در روغن کمک فنر شده و راندمان کاری کمک فنر ثابت میمونه. در حالی که در کمک فنرهای روغنی بعد از مدتی که از شروع حرکت و بازی کمک فنر میگذره ، حبابهای ریز در روغن بوجود میاد که در آهنگ عبور روغن از سوراخ ریز سوپاپ تاثیر میگذاره و کیفیت کار کمک فنر در جذب ضربه پائین میاد.

علائم خرابی و ایراد در کمک فنرها

– تغییر ظاهری:

 در صورتی که بر اثر اعمال ضربات مختلف به خودرو نظیر تصادفات، کمک فنرها تغییر ظاهری بدهند، با نگاه به کمک فنر ها و تشخیص تغییر در ظاهر آن ها می توان بروز ایراد در این بخش را تشخیص داد. مشاهده افتادگی در یکی از چهار گوشه خودرو نیز می تواند نشان دهنده خرابی کمک فنرها باشد.

 

– نشتی: 

سیال روغنی باید در کمک فنرها وجود داشته باشد اما در صورت مشاهده نشتی در کمک فنرها، حتما باید آن ها تعویض شوند.

 

– تکان های نامتعارف:

 اگر در جاده های هموار تکان های غیر عادی در خودرو مشاهده شود یا در هنگام ترمز زدن قسمت جلو خودرو به مقدار زیادی به سمت پایین حرکت کند یا به اصطلاح شیرجه بزند نشان دهنده خرابی کمک فنرها است.

 

– رقصیدن چرخ ها:

 اگر در حین عبور از پستی بلندی ها چرخ ها به طور دائم به سمت بالا یا پایین برود و به عبارتی بازی محورها و چرخ ها بیشتر شود این پدیده نشان دهنده خرابی کمک فنرها است.

 

– کشیده شدن به یک سمت:

 اگر خودرو به یک سمت کشیده شود ممکن است یکی از عوامل آن خرابی در سیستم تعلیق شامل تایرها، فنرها و کمک فنرها باشد و باید این موارد توسط تعمیرکار مجرب بازدید شود.

 

– فرسودگی نامتعارف تایرها:

 در صورتی که تایرها به صورت غیرعادی فرسوده شوند نشانگر بروز عیب در سیستم تعلیق به خصوص در کمک فنرها است.

 

– صدای اضافه: 

خرابی کمک فنر می تواند باعث ایجاد صدای تقه مانندی در هنگام عبور از دست اندازها شود به صورتی که شنیدن این صدا کاملا واضح خواهد بود. یکی از موارد ایجاد این صدا می تواند ناشی از شل شدن پیچ نگهدارنده کمک فنر در جای خود باشد.

راه هایی برای تشخیص ایراد کمک فنر های خودرو

مرحله اول

خودرو را در محلی صاف و بدون شیب پارک کنید به گونه‌ای که هر دو طرف خودرو در یک سطح قرار بگیرند. اگر تنظیمات سیستم تعلیق خودرو را می‎دانید، ارتفاع خودرو را اندازه بگیرید. اگر ارتفاع بالاتر یا پایین‌تر از حد مجاز است باید خودرو را نزد یک تعمیرکار متخصص ببرید تا ارتفاع آن را تنظیم کند. اگر ارتفاع به حداقل میزان مجاز رسیده، نشان دهنده آن است که چیزی تغییر کرده و نامیزان است.

مرحله دوم

قسمت جلوی خودرو را به پایین فشار بدهید تا کمک فنرهای ضعیف را تشخیص بدهید. البته این یک آزمایش علمی نیست ولی وقتی در کنار سایر چک‌هایی که انجام می‌دهید می‌تواند بسیار مفید باشد. برای انجام این کار بهتر است در جلو ماشین بایستید و پا یا زانوی‌تان را روی سپر یا را روی سطحی بگذارید که خم نمی‌شود یا فرو رفتگی پیدا نمی‌کند، بهتر است این قسمت در مرکز نباشد. وزن خودتان را روی آن نقطه بیندازید، سپس به ناگهان وزن‌تان را از روی خودرو بردارید. چنانچه بدنه خودرو بیشتر از یکی دو بار بالا و پایین رفت، نشانه این است که کمک فنرها ضعیف شده‌اند.

مرحله سوم

به طور چشمی بالا و پایین رفتن و بازی کردن کمک فنرها را بررسی کنید. دنبال ردی از روغن بگردید که قبلاً از کمک فنر بیرون آمده یا هم اکنون در حال خارج شدن است. اگر در حال حاضر روغن در حال خارج شدن است، کمک فنر خراب شده است. هنگامی که درزگیری‌ها از بین بروند، کمک فنر کارایی خودش را از دست می‌دهد. در این صورت لازم است اطمینان حاصل کنید روغنی که مشاهده کرده‌اید واقعاً از کاسه‌نمدها بیرون آمده است. ممکن است هنگام حرکت در جاده روغن یا مایعی شبیه آن روی کمک فنرها پاشیده شده باشد و شما را به اشتباه بیندازد.

نکات مهم

به یاد داشته باشید تست کردن کمک فنرها از اهمیت زیادی برخوردار است. پژوهش‌های صورت گرفته نشان می‌دهد بیشتر رانند‌ه‌ها اطلاع ندارند که وضعیت کمک فنرها برای ایمنی خودرو جنبه‌ای حیاتی دارد. در واقع، یک سواری نرم و راحت هدف اصلی نیست بلکه هدفی ثانویه محسوب می‌شود. هدف اصلی کمک فنرها این است که فرسودگی سایر قسمت‌های سیستم تعلیق را به حداقل برسانند. نرمی و هندلینگ خوب حاصل کار همه قطعات سیستم تعلیق در کنار هم است. هیچگاه یک کمک فنر را به تنهایی عوض نکنید، بهتر است آن‌ها را به صورت جفتی تعویض کنید (کمک‌های جلو یا کمک‌های عقب با هم). اگر از کمک فنرهای OEM استفاده می‌کنید، توصیه می‌شود هر چهار کمک فنر را با هم تعویض کنید. اگر یکی از این کمک فنرها خراب بشوند نشانه آن است که عمر بقیه نیز به زودی به سر خواهد رسید.

نکات مهم هنگام خرید کمک فنر خودرو:

قیمت کمک فنر: قیمت کمک در واقع مشخص کننده کیفیت کمک می باشد. اگر به دنبال خرید کمک های ارزان قیمت هستید، نباید انتظار داشتن کیفیت لازم آن قطعه را داشته باشید.

 نوع کمک فنر: کمک فنر دارای مدل های مختلفی می باشد، از نمونه های شرکتی گرفته تا نمونه های اسپورت و پنتوماتیک که هر کدام از آن ها در قسمت های قبل به صورت کامل توضیح داده شد که شما یا توجه به نیاز خود می توانید نوع آن را مشخص کنید.

جنس کمک: کمک فنرها با جنس های مختلفی روانه بازار می شوند، کمک های روغنی که با فشار روغن کار می کنند و کمک های گازی که فضای داخلی آن ها با گاز مخصوص پر می شود. در واقع کمک های گازی نسبت به کمک های روغنی بهتر عمل می کنند زیرا کمک های روغنی اگر تحت فشار زیادی قرار بگیرند روغن می دهند.

تست فشار: موقع خرید حتما کمک فنر را از نظر مقاومت در برابر فشار تست کنید، برای این کار سر کمک را روی زمین قرار دهید، نباید کمک فنر به راحتی جمع شود، هر چه فشار بیشتری به کمک وارد کنید تا مقداری جمع شود، نشان بر سلامت کمک‌فنر است. البته بعد از رها کردن فشار می بایست به آرامی به حالت اولیه خود برگردد.

توجه به بدنه: به بدنه کمک فنر توجه کنید، نباید دارای هر گونه ترک یا مو ترک باشد، همچنین قسمت های متحرک آن را مورد بررسی قرار دهید نباید، نشانی از روغن باشد.

تعمیری نباشد: امروزه خیلی از لوازم یدکی تعمیری با یک سری رنگ کاری و تمیز کاری به عنوان قطعه نو به فروش می رسند، برای تشخیص این موضوع بهتر است، به قسمت هایی که به وسیله آن روی خودرو پیچ می شود توجه کنید، نباید اثری از خوردگی و جای پیچ به جا مانده باشد، قسمت های رنگ نشده را به دقت مشاهده کنید، اگر تعمیری باشد اثرات گرد رنگ روی آن دیده می شود.

لیبل: به نوع بسته بندی توجه کنید همیشه یک قطعه اصل درون بسته بندی باکیفیت پلمپ می شود و روی قسمت درب آن ها لیبل شرکت سازنده زده می شود.

جنس شرکتی: از فروشگاه های مجاز خرید کنید همیشه جنس های شرکتی دارای یک کد هستند که اگر وارد وبسایت شرکت سازنده شوید، با زدن کد محصول از اصالت کالا می توانید با خبر شوید.

گارانتی: همیشه محصولاتی را بخرید که دارای خدمات پس از فروش هستند، داشتن ضمانت نامه دلیل محکمی بر کیفیت کالا می باشد، زیرا هیچ شرکتی تا از کیفیت کالای خود اطلاع نداشته باشد، آن را ضمانت نمی کند، زیرا هزینه های زیادی برای شرکت به بار می آورد.

زمان مناسب برای تعویض کمک فنر ها

با دقت در چند نشانه، میتوانید زمان مناسب یرای تعویض کمک فنرهای ماشینتان را بفهمید. برای مثال، وقتی ماشینتان با گذر از روی برجستگیهای خط اهن، موانع سرعت جاده و تورفتگیهای جاده نشست میکند یا شروع به پرش میکند، کمک فنرها مشکل دارند. نشانه های دیگری هم به نقص کمک فنر مربوط میشوند؛ صداهای غیر طبیعی که با گذشتن از روی برامدگیهای جاده میشنوید، انحراف بیش از حد ماشین در دور زدنها، و جلو کشیدن ماشین پس از ترمزهای سخت، همه نشانه نقص کمک فنر هستند.با فرسوده شدن تدریجی کمک فنرها، در هنگام رانندگی ، باید به پرشهای مرتب ماشین عادت کنید؛ مثل وقتی که پدهای ترمز فرسوده میشوند و در ان زمان باید انتظار داشته باشید که ماشین بعد از ترمز گرفتن مسافت طولانی تری را تا توقف کامل طی کند.یکی از روشهای امتحان کمک فنرها این است که هر یک از گوشه های ماشین را به پایین فشار دهید؛ اگر بعد از رها کردن، ماشین شروع به پرش کرد، این یعنی کمک فنر مشکل دارد و باید عوض شود. اما این روش امتحان، به زور بازو نیاز دارد و شما توان لازم برای انجام این روش را روی ماشینهای شاسی بلند و وانتها ندارید.برای تست کمک فنرها، باید کار را به یک مکانیک با تجربه بسپارید؛ برای این کارمثل وقتی که لاستیکها باید جابجا شوند، ماشین باید روی لیفتر باشد. در این حالت مکانیک، کمک فنرها را از نظر داشتن نشتی مایع داخل آنها، وجود اتصالات و واشر های فرسوده، ووجود آسیبهای ظاهری مثل تورفتگی در آنها چک میکند.معمولا فروشندگان قطعات خودرو توصیه میکنند که زمان مناسب برای تعویض کمک فنر پس از طی مسافت  80000 کیلومتر میباشد؛ صرفنظر از این توصیه، نوع خودرو، روش رانندگی و محل رانندگی هم در زمان تعویض کمک فنر موثر هستند.اگر در جاده های ناهمواری رانندگی میکنید که فشار زیادی را به کمک فنرها وارد میکنند، دفعات تعویض کمک فنرها بیشتر از زمانی خواهد بود که در جاده های هموار رانندگی میکنید. بعلاوه، حمل بارهای سنگین هم فرسوده شدن کمک فنرها را سریعتر میکند.